MEΛΑΓΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ

Σάββας Μπακιρτζόγλου | Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής

Η  ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΙΔΙΟΝ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ

Η επιδίωξη της μοναξιάς επισυνάπτεται στη  μελαγχολία χαρακτηριζόμενη από φυγανθρωπία, που μπορεί να είναι ανθρωποφοβία ή μισανθρωπία (Κοπιδάκης 2002), και εγκαθίσταται ειδικότερα  με την  καθιέρωση του ρομαντισμού. Ο  Jean-Philippe Esquirol το 1820 χρησιμοποιεί τη λέξη λυπομανία( lypemania) ή και λιποθυμία για να περιγράψει τη θεόσταλτη θυμοβορία την οποία  σκιαγραφεί  ως μια δυσθυμία βαρύτατης μορφής, ενώ προτιμά να αφήνει τη λέξη μελαγχολία στους ηθογράφους και τους ποιητές. Υποστηρίζει ότι οι λυπομανείς είναι εξαιρετικά κατάλληλοι για την καλλιέργεια των τεχνών και των επιστημών. Οι μεγάλοι νομοθέτες είναι κατά κανόνα μελαγχολικοί π.χ. οι Μωάμεθ, Martin Luther, Τasso, Cato, Pascal, Rousseau κ.λπ. Ο ίδιος ο Ευριπίδης εμφανίζεται ως σκυθρωπός, σύννους και μισόγελως.  Λέγεται ακόμη πως διημέρευε σ’ ένα σπήλαιο στη Σαλαμίνα αποφεύγοντας τις συναναστροφές μολονότι γνώριζε το κόστος της εσωστρέφειας και της μοναξιάς: «κουδείς αυτός, ευτυχεί ποτέ» (Τρωάδες), «κανείς άνθρωπος που είναι επικεντρωμένος στον εαυτόν του δε γνωρίζει την ευτυχία».

Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί τα επίθετα «αυτίτης και «μονώτης» για τον εαυτόν του, ονομάζει δε φιλόμυθο αυτόν που αγαπά τους παλαιούς μύθους, που τέρπεται με το θαυμαστό κόσμο των πλασματικών ιστοριών και είναι βυθισμένος στην ανάγνωση των παραδοσιακών ( και όχι τον φλύαρο, τον αδολέσχη-πολυλογά), ωστόσο παραδεχόταν πως ο άνθρωπος που έχει δυσκολίες επικοινωνίας ή είναι αυτάρκης (Ύβρις…) , θα πρέπει να θεωρηθεί  άγριο ζώο ή Θεός. Η νοσταλγία (νόστος = επιστροφή και άλγος = πόνος) προεξάρχουσα στους εργαζόμενους πρόσφυγες, στους μετοίκους (μετανάστες) και  τους εξόριστουςείναι συχνά το ίδιον της μελαγχολίας.  “Μaldupays” γαλλιστί και “homesickness” αγγλιστί, η ασθένεια της νοσταλγίας εγκαθίσταται υπό τις συγκινησιακές  συνθήκες της απόστασης από την πατρίδα, της γενικότερης αποστέρησης και ενός  αισθήματος του «μη ανήκειν» όπου το μόνο φάρμακο φαντάζει να είναι η επιστροφή: «Ας φύγουμε για τη δική μας χώρα» είναι  τα σπαρακτικά  λόγια του Αγαμέμνονα στο ομηρικό έπος, ενώ η οδύνη  για το νόστο και τη συνεπακόλουθη  απώλεια της μητρικής γλώσσας  έγινε σε πολλές περιπτώσεις συγγραφέων, ποιητών και άλλων δημιουργών όπως οιCanetti, Kafka, Beckett, Nabokov το επανορθωτικό μετουσιωτικό κίνητρο για να μεγαλουργήσουν (Amati  MehlerJ. 1995).

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ