της ΙRISMER DOCH
Ιανουάριος 2022
Αυτό που ζήσαμε στην τελευταία μας συνάντηση με τους εμπνευσμένους φιλόμυθους ήταν ένα “καλό ταξίδι” (vsκακό ταξίδι). Το περιεχόμενο του βιβλίου “Θάλασσα”, μας υπνώτισε-ήδη με τον αρχετυπικό τίτλο του- προάγοντας και νομιμοποιώντας τρόπον τινά την καλώς εννοούμενη παλινδρόμηση, μια σχεδόν αχρονική ονειροειδή κατάσταση ευδαιμονίας στις παρυφές τις εκ-στασης και του μυστικισμού. Είναι o πόθος της αδιαφοροποίητης ενότητας, η παλινδρομική επιθυμία για μια προλεκτική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ένα «ωκεάνιο συναίσθημα» (Freud 1930).
Σε αυτήν την περίπτωση η ομάδα επενέργησε και λειτούργησε εν είδει αμνιακού σάκου (κέλυφος) τα τοιχώματα του οπαίου κράτησαν και τροφοδότησαν το περιεχόμενό του (εμάς και τους μεταξύ μας δεσμούς). Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Ραψωδία ξ), αποκαλεί τον Ωκεανό «πηγή των θεών και πηγή των πάντων».
Η ιρλανδή Ιris Murdoch πέτυχε να σκιαγραφήσει τη θάλασσα ως τον βασικότερο “χαρακτήρα” του ομώνυμου έργου της. Στο περιεχόμενο της γραφής της η Βόρεια Θάλασσα μοιάζει να είναι ο καμβάς πάνω (και μέσα) στον οποίο διαδραματίζεται το δράμα της αέναης και ουτοπικής αναζήτησης του μη σαρκικού εφηβικού έρωτα. Σε πρώτο πλάνο η εμονική και νοσταλγική ανάγκη επιστροφής στο χαμένο παράδεισο, στο ειδύλλιο των δύο, πριν αυτό διαμεσολαβηθεί από την παρείσφρηση του “τρίτου” ανάμεσά τους, την “αναστατωτική” και διεγερτική γενετήσια σεξουαλικότητα. Στο όνομα αυτής της αναζήτησης του απωλεσθέντος ιδεώδους της αγνότητας o πρωταγωνιστής διασπαθίζει την ικμάδα του αποκλείοντας τον ίδιον του τον εαυτό από τις αξίες, τους ρόλους και τις απολαβές της καθημερινής, πραγματικής ζωής, καθώς εκείνη που ψάχνει να βρει χάθηκε ανεπιστρεπτί: δε θα βρει παρά μόνο το “φάσμα” της.
(Πριν από μερικά χρόνια η Νίκη Λ. σημείωνε:
μα εγώ -το ξέχασες- αιμάτινη δεν είμαι,
φάντασμα
φάσμα
φάχασμα
σεντόνι που ίπταται και δίχως πόδια)
Το διήγημα της Murdoch είναι κατάφωρα εμπνευσμένο από το αριστούργημα «Ελένη» του ειρηνιστή Ευριπίδη (412 π.Χ.). Είναι για το είδωλο που οι Έλληνες πολέμησαν, στην Τροία δεν υπήρξε ποτέ τίποτα, η πραγματική Ελένη δε βρισκόταν εκεί! Η «Ελένη» ως είδωλο, αληθινότερη από το πρόσωπο, από το σώμα. Η Mary Hartley της εφηβείας του ήρωα, μοιάζει “αναγλυφότερη” από τις ελκυστικότατες και χυμώδεις Lisy και Rosina που τον “πολιορκούν” χωρίς να κερδίζουν την αγάπη του.
Η αλήθεια συνήθως δεν βρίσκεται εκεί που την ψάχνουμε. Η πραγματική ζωή, η ενορμητική, είναι αλλού ωστόσο άλλη ζούμε, αγωνιζόμενοι-αλλοίμονο- για το σαθρό της απείκασμα. “Η ζωή είναι αλλού”.
Σάββας Μπακιρτζόγλου Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής Πρόγραμμα Επέκεινα-Ψυχαναλυτική Πράξη
