Η  ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΗΛΥΤΗΤΑΣ-  Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΝΟΧΗ

Σάββας Μπακιρτζόγλου | Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής

Ο Freud στο κείμενό του « Η τεχνική της ψυχανάλυσης» (Επίκουρος 1996), περιγράφει το φαινόμενο κατά το οποίο η γυναίκα επιδιώκει ν’ αποκτήσει ανδρικά γεννητικά όργανα (επιθυμία του πέους).

Στη συνέχεια όμως στο κορίτσι η επιδίωξη του ανδρισμού απωθείται και είναι από αυτήν την αμυντική διαδικασία που εξαρτάται το πεπρωμένο της θηλυκότητας. Υπό την αιγίδα της απωθήσεως, η ανικανοποίητη επιθυμία για την απόκτηση πέους μετατρέπεται σε επιθυμία για την απόκτηση τόσο του παιδιού όσο και του άνδρα που έχει το πέος. Πολύ συχνά όμως ανακαλύπτουμε στις γυναίκες ότι η επιθυμία του ανδρισμού εξακολουθεί να διατηρείται στο ασυνείδητο. 

Κατά τον JacquesAndré η απάρνηση της θηλυκότητας  στη γυναίκα όταν παρατηρείται,  μπορεί να διευρύνεται από την άρνηση του ανοίγματος στο «μέσα», στο ασυνείδητο, ως την άρνηση της ανάλυσης. Έτσι, η έννοια της αποδοχής-δεκτικότητας αφορά την θηλύτητα και παραπέμπει στη δράση διαμέσου της οποίας ο κόλπος ως «κοίλος χώρος», «δέχεται το πέος» (Freud 1908, στην Schneider 2002). 

Η άρνηση της θηλύτητας παραπέμπει στην απόρριψη του εσωτερικού χώρου, («ένδον χώρα»), δηλαδή του ψυχικού χώρου μιας γυναίκας να δεχθεί ένα ξένο στοιχείο.  Η CatherineParat βλέπει εδώ μια άμυνα του κοριτσιού ενάντια στον φόβο διείσδυσης και εισβολής άλλως ειπείν είναι ο τρόπος του ώστε να απαρνηθεί την ευαλωττότητά του. 


Μια θεραπευόμενή μου, ομοφιλόφιλου σεξουαλικού προσανατολισμού, έφερε στη δεύτερη προκαταρκτική συνεδρία το εξής όνειρο : είδε ότι στο δωμάτιό της είχε μπει ένας διαρρήκτης και τότε έβαζε τα πράγματά της κάτω από το κρεβάτι. Ο διαρρήκτης φαίνεται ν’ αναπαριστά τον αναλυτή της (μεταβίβαση).

Συνήθως στην ψυχανάλυση ο αναλυόμενος (η) στην αρχή δεν είναι δεκτικός (η), αλλά μετά γονιμοποιείται. Οι συνδέσεις /ερμηνείες που κάνει ο αναλυτής ευνοούν και καλλιεργούν τη θηλυκότητα και τη δεκτικότητα του/της αναλυόμενου (ης).

Η J.McDougall υποστηρίζει ότι η επιθυμία του κοριτσιού να έχει πέος προέρχεται από την επιθυμία της να κατέχει τα μέσα ώστε να αποκαταστήσει αυτό που λείπει στην μαμά της, αυτό δε η αποτελεί μια παράμετρο της γυναικείας ομοφυλοφιλίας (η έννοια της αποκατάστασης, ως συνώνυμος με την έννοια της επανόρθωσης, διατρέχει ολόκληρο το κλαινικό έργο. Πρόκειται για μια ανάγκη που κάνει την εμφάνισή της στην καταθλιπτική φάση (δεύτερο εξάμηνο της ζωής) και συνδέεται με τις τύψεις του βρέφους λόγω της μανιακόμορφης φαντασιακής επίθεσης εναντίον του σώματος της μητέρας κατά τους έξι πρώτους μήνες (σχιζοπαρανοειδής θέση).

H Chasseguet- Smirgel υποστηρίζει ότι αν ο κόλπος του κοριτσιού δεν γίνεται αισθητός στην πρώιμη παιδική ηλικία, αυτό οφείλεται σε ένα είδος γυναικείας ενοχής, την οποίαν ονομάζει ενοχή της ενσωμάτωσης (incorporationguilt), σχετικής με την γυναικεία φαντασία επανάκτησης του ελλείποντος πέους. Το κοριτσάκι μπορεί να επιχειρήσει να γίνει ο φαλλός διαμέσου της αισθητικής και τoυ καλλωπισμού, μπορεί όμως ακόμα φαντασιακά να ενσωματώσει το πέος, να το κρατήσει μέσα της, και να το επανακτήσει διαμέσου της γέννησης ενός παιδιού. 

Ήδη ο Freud θεωρούσε την γυναικεία σεξουαλικότητα ως «καννιβαλική» και κατανοούσε την συγχωνευτική τάση της μητέρας με το παιδί της ως την δυσκολία αποχωρισμού από το παιδί της, επενδεδυμένο εν είδει φαλλού. Πιο συγκεκρμένα, η Chasseguet- Smirgel διατείνεται ότι καθώς το κορίτσι μετακινείται και κατευθύνεται από την μητέρα στον πατέρα (αλλαγή αντικειμένου), οφείλει να απωθήσει τα εχθρικά της ένστικτα απέναντί του, μια επιθετικότητα η οποία ούτως ή άλλως είναι πηγή ενοχής. Είναι για αυτόν ακριβώς τον λόγο που συχνά οι γυναίκες δυσκολεύονται να επικρατήσουν σε πεδία τα οποία έχουν ασυνείδητη φαλλική σημασία, επειδή η κατάκτησή τους βιώνεται ως ευνουχισμός του πατέρα.

Κατά την συνουσία, η γυναίκα ενσωματώνει το ανδρικό πέος. Μολονότι πρόκειται για μια μερική και προσωρινή κατοχή οι γυναίκες επιθυμούν στη φαντασία τους την μόνιμη σύλληψη του οργάνου, όπως άλλωστε σημειώνει και ο Freud (1924). H Chasseguet- Smirgel σημειώνει σε ποιο βαθμό μπορεί να προκύπτουν προβλήματα εξαιτίας αυτής της επιθυμίας ενσωμάτωσης του πατρικού πέους (καταστροφή του πατέρα διαμέσου ενσωμάτωσης). Η συνουσία των γονιών μπορεί να σηματοδοτείται ως μια εχθρική ενσωμάτωση του πατρικού πέους από την μητέρα, το δε καταστροφικό χαρακτηριστικό του κόλπου συνδέεται με τον πρωκτικό σφικτήρα. 

Προκύπτει, κατά συνέπεια, ενοχή λόγω της οιδιπόδειας επιθυμίας της γυναίκας να καταβροχθίσει το πατρικό πέος, ωστόσο πράττοντας αυτό στη φαντασία της, η εχθρότητα στρέφεται εναντίον αυτής της ίδιας καθώς ολόκληρο το σώμα της ταυτίζεται με το πέος του πατέρα, ενώ ο καταστροφικός κόλπος προβάλλεται στον εξωτερικό κόσμο και βιώνεται σαν ένα κοίλωμα εντός του οποίου το κορίτσι εξαφανίζεται. Προκύπτει έτσι μια αντιστροφή του εμπεριέχοντος-περιεχομένου. Η γυναίκα από εμπεριέχον γίνεται το περιεχόμενο που εξαφανίζεται (εντός του εμπεριέχοντος). 

Η Chasseguet- Smirgel αναφέρει σχετικά περιπτώσεις γυναικών που υποφέρουν από φοβία να καταποντιστούν μέσα στο νερό, κλειστοφοβία , παρορμητικές ιδέες ότι θα πέσουν μέσα στο νερό, ή από μεγάλο ύψος, ζάλη, γενικότερους φόβους πτώσης κ.λ.π. Συχνά επίσης, σε άλλες περιπτώσεις, η σεξουαλική ευχαρίστηση περιορίζεται μόνο στην κλειτορίδα. Αυτό το ιδιαίτερο πρόβλημα σχετίζεται, κατά την συγγραφέα, με την ενοχή της ενσωμάτωσης η οποία απαγορεύει την επένδυση του κόλπου, το όργανο της καταβρόχθισης. Η επένδυση τότε μετατοπίζεται σε ένα εξωτερικό όργανο, στην κλειτορίδα. Κάποιες περιπτώσεις γυναικείας ομοφυλοφιλίας μπορεί να αποτελούν άμυνα στην σύγκρουση της επιθυμίας ενσωμάτωσης. Μια ασθενής που υπέφερε από δυσπαρευνία (επώδυνη σεξουαλική επαφή), εμφάνιζε μια έλλειψη κολπικής συστολής (το αντίθετο του vaginismus)  κατά την συνουσία.

Αυτές oι ασθενείς συνήθως θεωρούν ότι το πρόβλημά τους οφείλεται σε ανατομικά αίτια αλλά είναι μόνο όταν τα συμπτώματα αρχίζουν να αποδράμουν στη διάρκεια της θεραπείας, που δύνανται να συνειδητοποιούν τον ψυχογενή τους χαρακτήρα. Η Chasseguet- Smirgel φτάνει να συνδέει με την επιθυμία ενσωμάτωσης την υπολειπόμενη θέση της γυναίκας στον πολιτισμό και την κοινωνία. Αναφέρεται στην οιδιπόδεια ενοχή που σχετίζεται με την πρόθεσή της να ξεπεράσει την μαμά της αλλά και στην ενοχή απέναντι στον πατέρα με συνέπειες στον επαγγελματικό και κοινωνικό τομέα. Η συγγραφέας βρήκε σε ασθενείς αμφοτέρων των φύλων που υπέφεραν από χρόνιες κεφαλαλγίες, σύνδεση των συμπτωμάτων τους με την ενοχή που αφορούσε στο ξεπέρασμα των γονιών τους σε διανοητικό επίπεδο, ειδικότερα στο ξεπέρασμα του πατέρα. Σε αυτήν την περίπτωση οι πονοκέφαλοι των ασθενών νοηματοδοτούνταν ως αυτο-ακρωτηριασμοί των διανοητικών τους δυνατοτήτων. Και στα δύο φύλα, η διανοητική δραστηριότητα αναπαριστά την κατοχή του πέους. Στα κορίτσια αυτό σημαίνει ότι κατέχουν το πατρικό πέος το οποίο, τοιουτοτρόπως, αφαίρεσαν από την μητέρα (το οιδιπόδειο δράμα).

Απόσπασμα από  το άρθρου της JacquellineSchaeffer (2000).“L’ENIGME DU REFUS DU FEMININ” : Το αίνιγμα της απόρριψης του γυναικείου, ConférenceXIIeJournéeannuelle, Toulouse, “Sexualitéféminine”, 18 Mars. : Ελεύθερη απόδοση Σπουδή-Προσθήκες : Σάββας Μπακιρτζόγλου

https://www.epekeina.gr/wp-content/uploads/2020/02/LE-REFUS-DU-FEMININ.pdf

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ