Σάββας Μπακιρτζόγλου | Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής
Η καθήλωση της λιβιδούς ενός οργανισμού στον ουρηθρικό ερωτισμό (παιδική νεύρωση) συνεπάγεται ασυνείδητες απολαβές από αυτόν. Η εγκατάσταση αυτής της καθήλωσης στην ενήλικη ζωή μπορεί να οδηγήσει σε ουρολαγνεία.
Είναι στο όνομα αυτών των απολαβών που κάποιος μπορεί να αντιστέκεται στη θεραπεία: δεν είναι διατεθειμένος να ανταλλάξει αυτές τις λανθάνουσες ευχαριστήσεις στη ζωή του( αρχή της ηδονής) στο όνομα της ίασης (ενηλικίωση, αρχή της πραγματικότητας).
Ο Freud κάνει λόγο για ουρηθρικό ερωτισμό στο φαλλικό στάδιο, στην αρχή του οιδιπόδειου ψυχοσυμπλέγματος, κατά το 3ο έτος της ηλικίας. Εδώ προεξάρχει η ιδέα της ουρήσεως και της αυτοερωτικής-αυνανιστικής ικανοποίησης απ’ αυτήν.Ο ουρηθρικός ερωτισμός εγκαθίσταται κατά τη δεύτερη φάση του παιδικού αυνανισμού κατά το 4ο έτος της ηλικίας.
Η περίοδος αυτή συμπίπτει με αυτήν τη φάση που o Freud θα ονομάσει αργότερα φαλλικό στάδιο : εδώ – μετά το στοματικό και το πρωκτικό – η πρωτοκαθεδρία (σεξουαλική ευχαρίστηση) υπάρχει στα γεννητικά όργανα. Σε αυτό το στάδιο τόσο το αγόρι όσο και το κορίτσι, δεν γνωρίζουν παρά μόνο ένα γενετήσιο όργανο, τον φαλλό (το αγόρι είναι φαλλοφόρο και το κορίτσι ευνουχισμένο, δηλαδή είχε πέος αλλά το έχασε). Έτσι ουσιαστικά ουρηθρικό και φαλλικό στάδιο συμπίπτουν. Σε αυτό στάδιο η ευχαρίστηση από την ούρηση είναι ψυχικά ισοδύναμη με αυτήν του σεξουαλικού οργασμού, και τότε τα παιδιά πιστεύουν (φαντάζονται) ότι προέρχονται από την ούρηση του άντρα μέσα στο κορμί της γυναίκας. Αλλά οι «μεγάλοι» λέει ο Freud , γνωρίζουν ότι οι δύο αυτές πράξεις , ούρηση και γενετήσια πράξη είναι ασυμβίβαστες, όσο η φωτιά και το νερό.
Η ούρηση του μικρού αγοριού αντιστοιχεί στη στύση και εκσπερμάτιση του ενήλικου. Το νήπιο πριν κατακτήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων του αντλεί ηδονική ευχαρίστηση καθώς η ζεστή πλημμυρίδα των ούρων του διατρέχει το σώμα του και κυλάει πάνω σ’ αυτό: από την ουρήθρα κατά μήκος των μπουτιών του κ.ο.κ.
Το αντίστοιχο της εκσπερμάτισης του ενήλικα είναι όταν το παιδί κατουριέται, κάτω από τον εξής μανδύα: «εγώ δεν ξέρω τίποτα απ’αυτά, αφήνομαι παθητικά να ικανοποιηθεί η επιθυμία». Αυτό μόνο εμείς το βλέπουμε, το παιδί δεν βλέπει ότι έχει ικανοποίηση.
Σχετικά ο Freud (1924) σημειώνει «Σε όλες τις περιπτώσεις, η ενούρηση επί διαχρονικής βάσεως, εξισούται με την εκσπερμάτιση των ενηλίκων. Είναι μια έκφραση της ίδιας διέγερσης των γεννητικών οργάνων η οποία κινητοποιεί το παιδί να αυνανίζεται την ίδια εποχή» (σ.175). Ο Freud τοποθετεί τον ουρηθρικό ερωτισμό στο φαλλικό στάδιο ( φάση του οιδιπόδειου ψυχοσυμπλέγματος που αντιστοιχεί στη δεύτερη φάση του παιδικού αυνανισμού), το οποίο διαδέχεται το πρωκτικό, από το τέλος του 2ου ή 3ου μέχρι του τέλους του 5ου ή 6ου έτους. Η ερογόνος ζώνη μεταφέρεται από την πρωκτική περιοχή στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Εδώ έχουμε ενοποίηση των μερικών ενορμήσεων υπό την πρωτοκαθεδρία των γεννητικών οργάνων και εμφάνιση της παιδικής σεξουαλικής περιέργειας, τη συνειδητοποίηση της ανατομικής διαφοράς των φύλων (παρουσία ή απουσία του πέους).
Στην ανάλυση της Ντόρας (1901) παρουσιάζεται η περίπτωση μιας νεαράς γυναίκας η οποία μεταξύ άλλων εμφάνισε το σύμπτωμα της ενούρησης: «η διαταραχή δεν είχε μόνο συνεχιστεί πέρα από το χρόνο που θεωρείται φυσιολογική, αλλά, σύμφωνα με τη δική της σαφή δήλωση είχε αρχικά εξαφανιστεί και επανεμφανίστηκε αργότερα όταν έγινε επτά ετών. Μια τέτοια περίπτωση ενούρησης έχει από όσα ξέρω ως πιθανότερη αιτία του τον αυνανισμό, ο οποίος στην αιτιολογία της ενούρησης παίζει ένα ρόλο που ακόμα εκτιμάται πολύ λίγο» ( ελλην. μετφρ. σελ. 78) και πιο κάτω «…η λευκόρροια των νεαρών κοριτσιών αποτελεί τις περισσότερες φορές, κατά τη δική μου άποψη, ένδειξη αυνανισμού» (σελ.79).
Στον «άνθρωπο με τους λύκους» o Freud (1914) αναλύει την περίπτωση ενός ανδρός ο οποίος στην παιδική του ηλικία κατουρήθηκε, άλλως ειπείν ερεθίστηκε, όταν είδε τη νεαρά οικιακή βοηθό πεσμένη στα τέσσερα καθώς σφουγγάριζε το πάτωμα. Η σκηνή αυτή συνδέθηκε συνειρμικά με τη ανάμνηση της θέασης των γονιών του καθώς έκαναν έρωτα: η μαμά καθόταν στα τέσσερα (όπως η υπηρέτρια) και ο μπαμπάς την «έπαιρνε» από πίσω (coitus a tergo). Η οικιακή βοηθός πεσμένη στα τέσσερα ενεργοποίησε τη παλιά σκηνή και μαζί μ’ αυτήν τη σεξουαλική του διέγερση. Σε αυτήν την περίπτωση το παιδί έπραξε αρρενωπά προς την οικιακή βοηθό όπως ο πατέρας του (μέχρι τότε καταλάβαινε ότι ο πατέρας του κατουρούσε τη μαμά του): η ενούρησή του μικρού αγοριού αποσκοπούσε στην αποπλάνησητης οικιακής βοηθού. Ο Freud σημειώνει ότι ο ουρηθρικός ερωτισμός αναπαριστά την αρρενωπότα.
Στη συνέχεια της ζωής του υποκειμένου η σχέση του με τα ούρα μετατίθεται στα δάκρυα κατά την συμβολική εξίσωση δάκρυα = ούρα. Ο Freud συνδέει συμβολικά την ούρηση με τη φωτιά: και τα δυό καίνε. Στον «Άνθρωπο των Λύκων» (1914) σημειώνει ότι η ακράτεια των ούρων στο παιδί του προξενεί ντροπή, όσο δεν του προξενεί, όπως εύλογα θα περίμενε κάποιος, η ακράτεια των κοπράνων. Αυτό εξηγείται λόγω της συμβολικής εξίσωσης των ούρων με τη φωτιά. Επίσης, καθηλώσεις στον ουρηθρικό ερωτισμό προδιαθέτουν το υποκείμενο προς μια εξαιρετική φιλοδοξία: πρόκειται για άτομα καυτά, με φλογερή φιλοδοξία.
Ο Freud σημείωνε τους υφιστάμενους δεσμούς ανάμεσα στον ουρηθρικό ερωτισμό και την φιλοδοξία, ενώ κατά τον KarlAbraham η πράξη της ουρήσεως μπορεί να συνοδεύεται από λανθάνουσες φαντασίες παντοδυναμίας, ένα απέραντο αίσθημα δύναμης όπου το υποκείμενο μπορεί να πιστεύει ότι είναι σε θέση να δημιουργεί ή να καταστρέφει τον κόσμο των αντικειμένων.
Τω όντι, στους νευρωτικούς με καθηλώσεις στο ουρηθρικό στάδιο υπάρχουν ακραίες φιλοδοξίες (τα ούρα καίνε, όπως οι «καυτές» φιλοδοξίες). Ο K.Abraham μιλά για ένα αίσθημα απεριόριστης φιλοδοξίας σε αυτά τα άτομα, το οποίο προδιαθέτει σε μετουσιωτικές κινήσεις: αναφέρει τις παιδικές φαντασίες παντοδυναμίας οι οποίες συνοδεύουν την πράξη της ούρησης, αίσθημα ότι κατέχουν μια μεγάλη δύναμη σχεδόν άνευ όρων, μέσα από την οποία μπορούν να δημιουργούν ή να καταστρέφουν κάθε αντικείμενο.
Αξίζει να επισημανθεί ότι μια σειρά σημειολογίας μπορεί να οφείλεται σε καθηλώσεις στο ουρηθρικό στάδιο. Η ενούρηση για παράδειγμα, όπως προαναφέρθηκε. Ο K.Abraham έλεγε : «.. προσώρας δεν γνωρίζω παρά την υπέρμετρη και φλογερή φιλοδοξία όλων όσοι υπήρξαν κάποτε ενουρητικοί»
Επίσης, το σεξουαλικό σύμπτωμα της πρόωρης εκσπερμάτισης στους άνδρες : κατά τον K.Abrahamοι άνδρες αυτοί είναι εριστικοί, διαπράττουν πράξεις βίας και έχουν παροξυσμούς οργής. Η λιβιδώς στα άτομα αυτά δεν είναι απαλλαγμένη από σαδιστικά στοιχεία (τα ούρα που καίνε, «καυστικά», καταστρέφοντας έτσι το αντικείμενο). Στα όνειρά τους και σε άλλα προϊόντα της φαντασίας τους οι πάσχοντες αυτοί αποκαλύπτουν συχνά την ιδέα ότι σκοτώνουν τη σύντροφο τους συνουσιαζόμενοι με αυτήν, το πέος είναι σαδιστικό όπλο. Έτσι, η πρόωρη εκσπερμάτιση σημαίνει το αντίθετο του φόνου. Στους νευρωτικούς αυτού του τύπου υπάρχει συχνά συνδυασμός ακραίας φιλοδοξίας και σοβαρής αντίστασης στην εργασία.
Διαβάστε περισσότερα στα άρθρα:
Μπακιρτζόγλου Σ. “Η φωτιά και οι σημειολογικές προεκτάσεις της: ο Προμηθέας Δεσμώτης»
Mπακιρτζόγλου Σ. “Περί της πρόωρης εκσπερματώσεως”
Mπακιρτζόγλου Σ. σ.5 “Οι Νευρώσεις μας: Από τη θεωρία στην κλινική πράξη”