του Τerry Eagelton
Ένα βιβλίo μύησης στη σύνδεση της ιερότητας με τον τρόμο. Αλλά τι ονομάζουμε «φρικιαστικό»; Το υπερβολικά κακό από το οποίο πρέπει να προστατευθούμε ή το υπερβολικά ελκυστικό το οποίο πρέπει να αποκηρύξουμε; Το αβάσταχτο για τη σκηνή της συνείδησης, μπορεί να καθίσταται αναπόφευκτο λόγω της γοητείας του στη σκηνή του ασυνειδήτου οπότε ταυτιζόμαστε μαζί του.
Σε πρώτο πλάνο ο θεός Διόνυσος, ένας από τους πρώτους τρομοκράτες ηγέτες, ο ενσαρκωτής της αισχρής απόλαυσης ή τερατώδους “jouissance” όπως θα έλεγε ο Lacan. Aπέναντί του ο άσπιλος και άμωμος βασιλιάς των Θηβών Πενθέας, ο ενσαρκωτής του «καταραμένου» ιδεώδους που επιχειρεί με όλα τα μέσα που διαθέτει να τον εξοντώσει. Η λογική, απέναντι στην ανταρσία της libido αφηνιάζει καθώς το ένα είδος ακρότητας, η αναρχία, επιφέρει το άλλο, την αυταρχικότητα. Απέναντι στην πολιτισμική διαφορά (τη λιβιδινική άρδευση), ο αλαζών Πενθέας αντιδρά πανικόβλητα: «αλυσοδέστε τον», ιδού η ξεροκεφαλιά που εκλύει βία αντί να την τιθασεύει, η σχετικότητα και ρευστότητα στα ζεύγη των αντιθέτων θύμα-θύτης/ νομοθέτης-εγκληματίας: « οι θεοί και τα ζώα είναι άνομοι: τα μεν ζώα επειδή βρίσκονται έξω από το νόμο, σε μιαν αήθη αθωότητα, οι δε θεοί επειδή θεσπίζοντας το νόμο τίθενται υπεράνω του. Αποδεικνύουν πως είναι υπεράνω του νόμου αναστέλλοντάς τον, όπως-με έναν άλλον τρόπο- κι ο εγκληματίας. Πράγματι, ο νομοθέτης μοιάζει πολύ με τον παραβάτη, όπως επισημαίνει ο Ηegel (σ.18)»
Λεξιλόγιο:
Διφυία (της ιερότητας)= που έχει δύο μορφές, δισυπόστατη
Ακλεής=άσημος, αφανής, που δεν έχει δόξα
Φετφάς=ζήτημα του ιερού μουσουλμανικού δικαίου, διάταγμα, διαταγή
Πρωτεικός= που αλλάζει συχνά μορφές, ευμετάβολος, ασταθής
Άγος= προσβλητική, βέβηλη πράξη, ανοσιούργημα
Αντιγραμμικός ((ή μη γραμμικός)= μεταφορικά περιγράφει οτιδήποτε ξεφεύγει από την αναμενόμενη, ευθεία και προβλέψιμη πορεία
Κτιστός = που έχει αρχή που δημιουργήθηκε από τον Θεό, σε αντιδιαστολή με το Άκτιστο, ο ίδιος ο Θεός, που δε δημιουργήθηκε αλλά υπάρχει αιώνια
Λεπτουργία= με μεγάλη λεπτότητα, επιδεξιότητα
Καταπιόνα= που τρώει ή που πίνει πάρα πολύ
Αλληλογονία= μεταφορικά το ένα στοιχείο προκαλεί τη δημιουργία του άλλου
Συμφύρομαι= αναμιγνύομαι, συναγελάζομαι, συναναστρέφομαι
Βουλησιαρχία= πίστη ότι η δύναμη της θέλησης μπορεί να διαμορφώσει τον κόσμο και τον εαυτό μας
Εκκέντρωση: απόκλιση από το συνηθισμένο, το κανονικό ή το παραδεκτό
Διαβάσαμε και αποθησαυρίσαμε:
«Αποκηρύσσοντας τις πολύ διαβολικές πλευρές μας και προβάλλοντές τες αλλού, η αρετή κινδυνεύει να γίνει άνοστη και ανούσια…Όταν οι καλοί εμφανίζονται πράοι και αναιμικοί, οι κακοί κερδίζουν δολίως σε στιλ…Η κατάσταση οξύνεται ακόμα περισσότερο καθώς ο αστικός πολιτισμός τείνει να ορίζει την αρετή όχι με αριστοτελικούς όρους ζωτικής ικανότητας και αυτοπραγμάτωσης, αλλά με όρους ηθικής συμπεριφοράς που πολύ δύσκολα γίνονται θελκτικοί: οικονομία, φρόνηση, αγνότητα, πραότητα, εγκράτεια, λιτότητα, υπακοή, αίσθηση του καθήκοντος, αυτοπειθαρχία και τα τοιούτα. Η αστική ηθική απεργάζεται το θάνατο της φαντασίας, πράγμα που συνιστά έναν από τους λόγους για τους οποίους η τέχνη της εποχής παρουσιάζεται εκ συστάσεως παραβατική (σ. 91)»
Σχετικά κείμενα:
«Το ιδεώδες στην υπηρεσία της ενορμήσεως του θανάτου»
«Δηλητηριώδης Διαπαιδαγώγηση και Κοινωνική Βία»
Επόμενος σταθμός μας «Το Μαγικό Βουνό» του Tomas Mann
Θα είμαστε όλοι εκεί!
Σάββας Μπακιρτζόγλου Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής Πρόγραμμα Επέκεινα-Ψυχαναλυτική Πράξη
