Σάββας Μπακιρτζόγλου | Ψυχολόγος – Ψυχαναλυτής
Το «σύμπλεγμα της νεκρής μητέρας» έχει να κάνει με την επανάληψη στη ζωή του υποκειμένου μιας παιδικής κατάθλιψης ως επί το πλείστον ξεχασμένης. Αυτή η κατάθλιψη στην προκειμένη περίπτωση έλαβε χώρα με την παρουσία μιας μητέρας απορροφημένης από ένα δικό της πένθος (μητρική νεκρόπολις). Πρόκειται για το δράμα μιας μαμάς ερημωμένης και απαρηγόρητης. Τα αίτια του μητρικού πένθους δύνανται να ποικίλλουν και ωστόσο συνήθως δεν ομολογούνται. Ο Green (1983) κάνει λόγο για «λευκό» πένθος της μαμάς (απώλεια που δε μπορεί να βιωθεί, έλλειψη του αισθήματος της οδύνης), καθώς το τραυματικό συμβάν πεθαίνει ως ψυχικό γεγονός. Μολονότι είναι ένα γεγονός που συμπυκνώνει νοήματα για τη μητέρα οι σημασίες του που χάνονται για εκείνην. Ο Eliot στο ποίημα « Η στιγμή της μητρικής θλίψης» (“the certain hour of maternal sorrow”), μας υπενθυμίζει σε ποιόν βαθμό η απελπισία, η θλίψη και η απογοήτευση διατρέχουν την ψυχή όλων των μαμάδων, διαταράσσοντας τη διάθεσή τους… Η «νεκρή» μητέρα αρνείται να βιώσει τις εσωτερικές διακυμάνσεις της σκοτώνοντας την επαφή με τις διαδικασίες της ψυχικής της ζωής. Αποσυνδέεται από τις συγκινήσεις της παραμένοντας ένα είδος παθητικής γυναίκας τρωθείσας από τα αναπάντεχα πλήγματα της ζωής και τα συνεπακόλουθά της στα οποία είναι σα να μην αντιδρά: παραμένει «νεκρή» απέναντι σ’ αυτά, είναι μια γυναίκα «μάρτυρας». Συνήθως καταρρέει, σα να προσφέρει τον εαυτόν της στους θεούς, εν είδει θυσίας και δωρεάς προς αυτούς.
Η «νεκρή» μαμά απροσδόκητα αποεπενδύει το παιδί της, κάτι που το τελευταίο δε μπορεί να εξηγήσει, διαταράσσοντας τοιουτοτρόπως το ψυχικό του σύμπαν. Το τελευταίο τότε χάνει όχι μόνο την αγάπη της μαμάς του αλλά, επιπροσθέτως, και τα νοήματα αυτής της απώλειας επειδή δε μπορεί να καταλάβει τι συνέβη. Γίνεται κατανοητό πως το σύνδρομο δεν αφορά στον πραγματικό θάνατο της μαμάς αλλά στο θάνατο του μορφοειδώλου της εντός του ψυχικού οργάνου του παιδιού. Εξαιτίας της μητρικής «λευκής» κατάθλιψης το ζωντανό μητρικό αντικείμενο, άλλως ειπείν η μαμά ως πηγή ζωντάνιας για το παιδί μετατρέπεται ξαφνικά και βίαια σε μια μορφή απόμακρη, άτονη, ημιάψυχη. Καθώς εκείνη «τραβιέται» απρόσμενα λόγω του ξαφνικού ανομολόγητου πένθους της, προκύπτει μια μεταμόρφωση στην ψυχική ζωή του παιδιού εν είδει καταστροφής επειδή δια μιας, χωρίς καμιά προειδοποίηση, η αγάπη χάθηκε. Ένα τέτοιο βίωμα βαραίνει στο λιβιδινικό πεπρωμένο (ναρκισσιστικό και αντικειμενοτρόπο) του παιδιού με προεξάρχοντα τα συμπτώματα της ανικανότητας τόσο στις σχέσεις του όσο και στην εργασία.
Σάββας Μπακιρτζόγλου,ψυχολόγος-ψυχαναλυτής, Απόσπασμα «Nεκρή μαμά, νεκρό παιδί». Ελεύθερη απόδοση από το ομώνυμο άρθρο «Dead mother dead child» του Christopher Bollas.
